Page 89 - Khoa Sư Phạm | Kỷ yếu hoạt động khoa học Khoa Sư phạm 2016 - 2020

84

Kra là con khỉ nhưng suy nghĩ giống như con người. Và nó đã theo sát tất cả
những diễn biến ở buôn Kroa bằng sự từng trải, hiểu biết. Tác giả đã khéo léo dùng bút
pháp huyền ảo để thể hiện nhân vật này. Thực ra, trong tác phẩm, con khỉ Kra là kiếp sau
của một chiến binh dũng cảm dưới trướng của tù trưởng N'Trang Gưh có tên là Y Liê.

Qua cái nhìn của con khỉ hơn mười năm sống tại buôn làng, một câu chuyện tiền kiếp,
một sự hiểu biết rõ ràng về cuộc sống, lịch sử văn hóa của ngươi Êđê trước đó cả trăm
năm hiện về.
Câu chuyện cuộc đời của Kra bắt đầu bằng điểm nhìn về thời gian quá khứ, khi
mà nó chưa lạc vào kiếp khỉ. Khi rời buôn Kroa đến nơi ở mới cùng dân làng, nhìn lại
buôn cũ lần cuối, những hình ảnh quen thuộc của thảo nguyên đã làm Kra xúc động: “Bất

giác, trong trí não tôi vụt hiện về những năm tháng xa xăm của kiếp trước. Những cánh
rừng già bất tận và dòng sông nhuộm máu. Tiếng hét thảng thốt của ai đó như một nhát
kiếm đâm thẳng vào tim, buốt lên tận óc. Những chuyện không rõ ràng, xa lắc, xa lơ.”
(Nguyễn Văn Thiện, 2015, tr.57). Từ đây, sang phần 2, mạch truyện kể về buôn làng
người Êđê vùng lòng chảo núi Chư Mang của hơn trăm năm trước.
Lúc này theo trí nhớ của Kra, nó là chàng trai Êđê dũng mãnh tên là Y Liê sống
vùng Lòng chảo cùng bố mẹ, những người hàng xóm tốt bụng, rộng lượng và những
người bạn thân vui vẻ là Y Lát giỏi giang và H Ly xinh đẹp: “Chiều chiều, khi những

người mẹ trẻ đang giã gạo chuẩn bị bữa cơm chiều thì ba đứa trẻ ríu ran gọi nhau xuống
bến nước tắm. H Ly mang thêm chiếc bầu nhỏ xíu đựng nước mang về cho mẹ. Y Lát
chạy trước, Y Liê chạy sau, vừa chạy vừa ném thia lia những viên đá mỏng xuống mặt
nước. Tiếng cười của chúng tôi làm ấm cả thung lũng” (Nguyễn Văn Thiện, 2015, tr.63).
Lớn lên, cả hai chàng trai cùng yêu thương cô gái nhưng H Ly chỉ chọn Y Lát, Y Liê
buồn nhưng cũng mừng cho bạn. Rồi người Pháp đến chiếm đất, đóng đồn, “Thế là chiến

tranh đã thò cánh tay dài ngoẵng của mình đến vùng Lòng chảo kéo hai chàng trai trẻ
vào trận. Họ đã ra đi trước khi lửa chiến tranh bén đến vách nhà mình.
Bấy giờ là những năm đầu tiên của thế kỉ hai mươi.” (Nguyễn Văn Thiện, 2015, tr.69).
Trong những trang viết ở phần 2, điểm nhìn thời gian của nhân vật được xác định
bởi rất nhiều những từ ngữ đặc trưng: “Giữa mùa mưa xa lắc ấy”, “Những năm đầu tiên
của thế kỉ trước”, “rồi những mùa rẫy trôi qua trên thảo nguyên”, “cuối mùa khô năm
ấy”, “những ngày tiếp theo”, “mấy ngày liền”, “sang hôm sau”, “kể từ khi Y Lát và Y

Liê ra đi…”, “Sau trận cháy kinh hoàng ấy”…
Theo dòng hồi ức của Kra, Y Lát và Y Liê tham gia nghĩa quân của tù trưởng
Gưh, lập nhiều chiến công nhưng Y Lát đã hi sinh khi đánh đồn Jiăng, Y Liê thương nhớ
bạn, quay trở về Lòng chảo khi cuộc khởi nghĩa của tù trưởng Gưh thất bại. Gặp lại, H
Ly và Y Liê yêu nhau, tính chuyện làm đám cưới thì bị một tên người Juăn phản bội bắn
chết. Từ đó linh hồn của cả hai bay đến buôn Kroa, vì sốt sắng được đầu thai, Y Liê làm

kiếp khỉ (là Kra hiện tại) còn H Ly dầu thai là cô gái đẹp nhất buôn - H Nhi. Điểm nhìn
về quá khứ này của Kra đã cho người đọc hình dung được cuộc sống của những người
Êđê vùng Lòng chảo xưa: hiền hòa, rộng lượng, hiếu khách, hồn hậu, thông minh và vô
cùng dũng cảm. Chính họ đã cùng nhau đứng lên đánh lại bọn giặc Pháp xâm lược, làm
chúng phải bao phen thất bại thảm hại. Mặt khác, nó là mạch ngầm nối quá khứ với hiện